Biogramy kolejarzy

Źródło do badań nad genealogią i dziejami Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku,

które czeka na szersze udostępnienie.

W Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk w dziale rękopisów (stary budynek - Gdańsk ul. Wałowa 15) znajduje się efekt benedyktyńskiej pracy Witolda Kledzika, ojca św. p. Wiesława Kledzika - członka Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego.

Za Gedanopedią:

   Witold Kledzik *1906 Berlin, +1988 Gdańsk, urzędnik PKP (w Gdańsku w l. 1930 - 1939), od 1930 r. społeczny przewodnik po Wolnym Mieście Gdańsku dla gości Macierzy Szkolnej, podczas II w. św. żołnierz Armii Krajowej, po wojnie urzędnik PKP w Gdańsku do 1966, przewodnik PTTK. Opracował 1300 biogramów i sylwetek przedwojennych pracowników PKP w Gdańsku oraz działaczy gdańskiej Polonii.

   Witold Kledzik, który od 01.03.1929 r. pracował w Biurze Personalnym PKP w Gdańsku, a po 1945 r. w administracji PKP na podstawie przedwojennych kartotek i danych osobowych oraz ankiet i wywiadów z kolejarzami i członkami ich rodzin opracował biogramy, które spisane odręcznie złożył w Bibliotece Gdańskiej PAN.

I. BIOGRAMY KOLEJARZY

Kledzik Witold: Biografie Polaków - pracowników kolejowych (nie wszystkich) zatrudnionych do

 31. 8.1939 r. w służbie na PKP na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska.

(biogramy kolejarzy, sporadycznie kobiet - pięć oprawionych tomów rękopisów i teczka maszynopisów)

Tom o sygnaturze Ms 5152/1 (zamówienia w dziale rękopisów robi się dzień wcześniej) - alfabetyczny spis nazwisk i imion z podaniem dziennej daty urodzenia i kolejnego numeru biogramu. Numery od 1 do 789 (Aniołowski Alojzy do Żynda Piotr). Biogramy tych osób w dalszej części tego tomu od numeru 1 do 205 (Aniołowski Alojzy do Łukowski Piotr) oraz w tomach o sygnaturach: 

Ms 5152/2 numery 206 do 483 (Mach Alfons do Rzeszotarski Władysław) i

Ms 5152/3 - numery 484 do 789 (Sadowski Franciszek do Żynda Piotr Bernard).

Tom o sygnaturze Ms 5152/4 - zaczyna się od nagłówka: Spis alfabetyczny załączonych dodatkowych biografii. Numery od 801 do 1232 (Abraham Józef do Kwidziński Józef). Biogramy tych osób w tomach o sygnaturach: Ms 5152/4 numery od 801 do 1020 (Abraham Józef do Gardzielewski Stanisław) i

Ms 5152/5 numery od 1021 do 1232 (Gdaniec Andrzej do Kwidziński Józef) oraz dodatkowo biogram bez numeru mgr inż. Henryka Józefa Rosochowicza. Są to biogramy osób o nazwiskach tylko do litery „K". Może miało to być uzupełnienie poprzednich biogramów i nie zostało doprowadzone do litery „Z"? Pod każdym biogramem jest dzienna data jego spisania: w tomie I są to lata 1974 i 1975, w tomie V jest to rok 1977.

II. TECZKA MASZYNOPISÓW

Teczka o sygnaturze Ms 5153 zawiera kilkadziesiąt maszynopisów. Poniżej spis treści (przepisany nie dosłownie) sporządzony przez Witolda Kledzika.

1. Koleje na obszarze b. W. M. Gdańska 1920-1945 (14 str.)

    w tym również a) „Szymankowo" i ekshumacja ofiar (14 str.)

                             b) odsłonięcie tablicy pamiątkowej

                                 w gmachu DOKP (6 str.)

                             c) organizowanie kolejnictwa po

                                 wyzwoleniu w 1945 r. (10 str.)

                                                                       44 str.

2. ekshumacja 67 ofiar - działaczy b. Polonii Gdańskiej, rozstrzelanych w Wielki Piątek 22. 3.1940 r. w lesie obozu koncentracyjnego Stutthof i uroczysty pogrzeb ofiar na Cmentarzu Zasłużonych w Gdańsku Zaspie w dniu 4.4.1947 r. (8 str.)

3. tajne szkolnictwo polskie w Gdańsku 1905 - 1918 (również o zespołach muzyki, śpiewu, tańca, o sporcie, gimnastyce i koloniach letnich dla dzieci (4 str.) (brak - nie ma w teczce)

4. tragedia rodziny Gołembiowskich z Gdańska z opisami listów pożegnalnych (przed wykonaniem wyroku śmierci)

5. tragedia rodziny Karczewskich z Szymankowa (2 str.)

6. tragedia rodziny Ruchalskich z Gdańska (3 str.)

7. biografia Leona Grubby i jego rodziny (2 str.)

8. biografia Franciszka Rutkiewicza, naczelnika stacji Gdańsk Gł. (0,5 str.)

9. biografia Wacława Rutkowskiego (0,5 str.)

10. biografia mgr praw Alfonsa Garyantesiewicza (1 str.)

11. biografia d-ra praw Aleksandra Schillera naczelnika Biura Gdańskiego PKP w Gdańsku (1 str.)

12. biografia Władysława Dębowskiego (1 str.)

13. biografia Bolesława Styrbiekierskiego (1 str.)

14. biografia Brunona i Józefa Gregorkiewicza (1,5 str.)

15. biografia Piotra Teshmera (3 str.)

16. biografia Jana Tessmera (1 str.)

17. biografia Wandy Resslowej z Czyżewskich (1 str.)

18. biografia Antoniego Pruchniewskiego (0,5 str.)

19. biografia Klemensa Nittki (również wzmianka o jego braciach Edwardzie i Brunonie) (4,5 str.)

20. nieszczęśliwy wypadek Tadeusza Winnickiego 18.8.1938 (4,5 str.)

21. zestawienie statystyczne zatrudnionych na terenie b. W. M. Gdańska pracowników PKP według stanu

z dnia 31.8.1939 i inne ciekawe dane o nich (3 str.)

22. wykaz imienny:

a) pracowników PKP z b. W. M. Gdańska rozstrzelanych wzgl. zamordowanych w obozach koncentracyjnych lub więzieniach (14 str.)

b) członków rodzin pracowników PKP z okręgu DOKP, obywateli polskich i gdańskich rozstrzelanych, zamordowanych wzgl. zaginionych (23 str.)

c) członków rodzin pracowników PKP z okręgu DOKP, obywateli polskich i gdańskich rozstrzelanych, zamordowanych wzgl. zaginionych (14 str.)

(brak - nie ma w teczce wykazów imiennych, w sumie brak 51 stron)

23. kopia ulotki o uroczystości 11-tolecia utworzenia Gminy Polskiej w Gdańsku

24. karta wyborcza z 1934 r. z terenu Żuław (kserokopia)

25. 16 fotografii z życia Polonii Gdańskiej (brak - tu tylko mało czytelne odręczne opisy fotografii)

26. 66 odpisów wniosków na odznaczenia państwowe dla przedwojennych żyjących i nieżyjących działaczy Polonii Gdańskiej, sporządzonych w 1947 r. przez PZZ (spis nazwisk)

27. 195 deklaracji członków przedwojennego kolejowego Klubu Sportowego w Gdańsku, założonego w 1937 r.

(spis nazwisk z podaniem daty i miejsca urodzenia, miejsca pracy i adresu zamieszkania)

III. ALBUM KLEDZIKA

W Pracowni Fotografii Biblioteki Gdańskiej PAN (stary budynek - Gdańsk ul. Wałowa 15) obejrzeć można tzw. „album Kledzika" (sygnatura A1 II/130, zamówić należy dzień wcześniej). Jest to zbiór 294 fotografii z lat 1935 - 1939 (innych niż te z teczki) obrazujących życie Polonii gdańskiej. Fotografie wklejone są na trzydziestu jeden kartach albumu. Są na nich obchody świąt państwowych, manifestacje, zebrania organizacji, imprezy sportowe, towarzyskie, występy. Zdjęcia są ogólnikowo opisane, ale do albumu dołączony jest zeszyt, w którym ktoś w 1955r. zapisał kogo zidentyfikował (ponad 200 sylwetek) na konkretnym zdjęciu. O możliwość skopiowania poszczególnych fotografii trzeba wystąpić z pismem do biblioteki.

W biogramach kolejarzy zwraca uwagę przynależność do licznych organizacji polonijnych i zawodowych, których rozszyfrowanie skrótów podaję poniżej:

KKS - Kolejowy Klub Sportowy, przynależność do którego wg Witolda Kledzika oznaczała przynależność do Polskiej Tajnej Organizacji Wojskowej

KPW - Kolejowe Przysposobienie Wojskowe

LOPP - Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej

LMK - Liga Morska i Kolonialna

ZUK - Związek Urzędników Kolejowych.

W tak obszernym materiale rękopiśmiennym znajdują się (co jest nieuniknione) drobne poprawki i potknięcia: poza numeracją dołączone są biogramy: 3a, 15a, 112, 127a, 135a, 604a, nr 564 wpisany jest dla dwóch osób, a Groth Edward, Józef, Paweł oraz Grotha Wiktor mają biogramy w tomie I i powtórzone w tomie V. Klemens Nittka ma biogram w tomie II oraz rozszerzony biogram w teczce maszynopisów (nr 19). Być może są też dalsze przypadki powtarzających się biogramów. Z moich obliczeń wynika, że w rękopisach i maszynopisach Witolda Kledzika ma swoje biogramy 1238 osób spośród 1979 pracowników kolejowych narodowości polskiej zatrudnionych do 31.08.1939 na terenach Wolnego Miasta Gdańska (W. Kledzik: Koleje na obszarze b. W. M. Gdańska, s.14) . Wśród nich znaleźć możemy biogram Józefa Tuska, telegrafisty w PKP, dziadka premiera Donalda Tuska (tom III, nr 633). Witold Kledzik zredagował też własny biogram, który znajduje się w tomie I pod numerem 110 i składa się z 3 stron. Z wyżej wymienionych danych wynika, że prawie dwie trzecie pracowników PKP w Wolnym Mieście Gdańsku ma biogramy autorstwa Witolda Kledzika, ponad 700 osób ich nie ma.

   Wynik wieloletniej pracy Witolda Kledzika, aby ocalić od zapomnienia sylwetki Polaków - gdańszczan represjonowanych lub zamordowanych przez faszystowskie Niemcy zasługuje na podjęcie wysiłku w celu udostępnienia w postaci skanów umieszczonych w internecie i zindeksowania. Dzięki temu wiele osób poznałoby losy swoich przodków.

Andrzej Grzonka

Sopot, luty 2022 r.