Guests | 39 |
Members | 1 |
- AlicjaD | |
Total | 40 |
Wojciech Beszczyński
Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne
Swego czasu na forum „Genealogia” była prowadzona dyskusja o tym, dlaczego w przeszłości w niektórych rodzinach umierało kilkoro dzieci w niewielkich odstępach czasu. Wypowiadano również różne opinie o wpływie pogody, odżywiania i w ogóle warunków na długość życia ludzkiego w minionych wiekach.
W ostatnim czasie w ramach Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego zajmuję się wraz z innymi członkami indeksowaniem ksiąg metrykalnych niektórych parafii województwa pomorskiego. Niedawno zakończyłem opracowywanie ksiąg zgonów obejmujących lata 1734 – 1903 w parafii rzymsko-katolickiej w Starogardzie Gdańskim,
Pamiętając o dyskusji na temat długości życia ludzkiego i śmiertelności dzieci postanowiłem opracować statystycznie uzyskane informacje i otrzymać odpowiedź na pytanie, jaka była długość życia ludzkiego w Starogardzie Gdańskim i jego okolicach w XIX wieku (księgi z wieku XVIII z reguły nie określały wieku zmarłej osoby) oraz jaki był udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie zgonów. Uzyskane dane nie pozwolą oczywiście na określenie przyczyn determinujących trwanie życia i odnoszą się one tylko do wybranej grupy mieszkańców jednej parafii. Można jednak przyjąć, że podobny obraz można by uzyskać badając większe terytorium i liczniejsze grupy ludności.
Prezentowane wyniki zostały opracowane na podstawie 10 642 wpisów w księgach zgonów obejmujących lata 1811-1903. Po odrzuceniu wpisów dotyczących dzieci urodzonych martwo i wpisów bez podania wieku osoby zmarłej pozostał zbiór 9820 elementów, który poddano analizie.
Dla umożliwienia porównania otrzymanych wyników z danymi dotyczącymi czasów nam współczesnych podzielono analizowaną grupę na przedziały wiekowe takie same, jakie są stosowane w dzisiejszych statystykach. Jedynie dla zwiększenia przejrzystości prezentowanych wyników przyjęto 10-letnie przedziały wiekowe zamiast 5-letnich, stosowanych w obecnych rocznikach demograficznych.
Dla niemowląt i małych dzieci przyjęto przedział wiekowy od zera do czterech lat, obejmujący zgony wszystkich dzieci żywo urodzonych niezależnie od długości życia (współczesna demografia wyróżnia jeszcze zgony niemowląt, zmarłych w pierwszym miesiącu życia). Grupa najbardziej zaawansowana wiekowo została określona jako „powyżej 85 lat” - tak jak ją określa się dzisiaj.
W
tabeli 1 podano liczebność zgonów w poszczególnych
grupach wiekowych z podziałem na kolejne dekady XIX wieku. W tabeli
nie ma podziału na liczbę zgonów według płci, jako że
ówczesne różnice w długości życia kobiet i mężczyzn
były o wiele mniejsze niż dzisiaj.
Tabl.1 Liczba zgonów Starogardzie Gdańskim i okolicach w XIX w.
Przedział
wiekowy |
dekada XIX wieku | ||||||||||
1810-19 | 1820-29 | 1830-39 | 1840-49 | 1850-59 | 1860-69 | 1870-79 | 1880-89 | 1890-99 | 1900-03 | razem | |
0 - 4 | 207 | 340 | 367 | 482 | 550 | 617 | 736 | 694 | 769 | 383 | 5145 |
5 - 14 | 58 | 82 | 113 | 106 | 98 | 77 | 112 | 68 | 74 | 23 | 811 |
15 - 24 | 32 | 34 | 64 | 51 | 61 | 64 | 60 | 53 | 36 | 31 | 486 |
25 - 34 | 21 | 41 | 85 | 73 | 104 | 65 | 65 | 48 | 45 | 29 | 576 |
35 - 44 | 39 | 40 | 76 | 64 | 83 | 80 | 63 | 49 | 55 | 26 | 575 |
45 - 54 | 41 | 45 | 78 | 57 | 66 | 79 | 60 | 51 | 57 | 21 | 555 |
55 - 64 | 57 | 49 | 63 | 65 | 57 | 51 | 64 | 68 | 71 | 37 | 582 |
65 -74 | 30 | 51 | 62 | 51 | 38 | 63 | 59 | 84 | 89 | 44 | 571 |
75 - 84 | 24 | 28 | 32 | 42 | 23 | 39 | 42 | 35 | 79 | 27 | 371 |
+ 85 | 4 | 14 | 18 | 17 | 16 | 15 | 18 | 23 | 17 | 6 | 148 |
razem | 513 | 724 | 958 | 1008 | 1096 | 1150 | 1279 | 1173 | 1292 | 627 | 9820 |
Tabela 2 została opracowana na podstawie danych z „Rocznika demograficznego 2005”, GUS, Warszawa 2005 r., tabl.93(152) – Zgony w 2004 roku według płci i województw. Wybrano z niej dane , dotyczące zgonów w woj.pomorskim w roku 2004. Są one podzielone nie tylko według płci, ale także według miejsca zamieszkania – „miasto – wieś”.
Tabl.2 Liczba zgonów w woj.pomorskim w 2004 roku w poszczególnych przedziałach wiekowych i grupach ludności
przedział | miasto | wieś | razem | ||||||
wiekowy | mężcz. | kob. | razem | mężcz. | kob. | razem | mężcz. | kob. | razem |
0 - 4 | 76 | 50 | 126 | 21 | 22 | 43 | 97 | 72 | 169 |
5 - 14 | 12 | 10 | 22 | 16 | 4 | 20 | 28 | 14 | 42 |
15 - 24 | 83 | 37 | 120 | 84 | 17 | 101 | 167 | 54 | 221 |
25 - 34 | 137 | 42 | 179 | 83 | 18 | 101 | 220 | 60 | 280 |
35 - 44 | 270 | 112 | 382 | 154 | 54 | 208 | 424 | 166 | 590 |
45 - 54 | 998 | 490 | 1 488 | 447 | 149 | 596 | 1 445 | 639 | 2 084 |
55 - 64 | 1 281 | 630 | 1 911 | 500 | 186 | 686 | 1 781 | 816 | 2 597 |
65 - 74 | 1 853 | 1 177 | 3 030 | 776 | 452 | 1 228 | 2 629 | 1 629 | 4 258 |
75 - 84 | 1 603 | 2 089 | 3 692 | 652 | 854 | 1 506 | 2 255 | 2 943 | 5 198 |
pow.85 | 613 | 1 469 | 2 082 | 350 | 435 | 785 | 963 | 1 904 | 2 867 |
ogółem | 6 926 | 6 106 | 13 032 | 3 083 | 2 191 | 5 274 | 10 009 | 8 297 | 18 306 |
Wyniki podane w tabelach są przedstawione w postaci graficznej na wykresach 3 i 4. Przyjęto na nich jako miarę procentowy udział zgonów określonej grupy wiekowej w ogólnej ilości zgonów w badanym przedziale czasu.
Na wykresie 3 pokazano strukturę wiekową zgonów w badanej parafii w XIX wieku z podziałem na kolejne dekady. Już nawet pobieżny rzut oka na ten wykres pozwala odpowiedzieć na pytanie, stawiane na forum i dotyczące liczby zmarłych dzieci. W analizowanej parafii liczba zmarłych niemowląt i dzieci stanowiła 40 – 60 % ogólnej liczby zgonów. Można zauważyć, ze procentowy udział zgonów dzieci na przestrzeni XIX wieku miał tendencję wzrostową – od 40% na początku wieku do 60% w końcu stulecia. Nie podejmuję się odpowiedzieć na pytanie o przyczynę tego zjawiska. Sędziwego wieku – powyżej 75 lat - dożywało kilka procent ludności.
Wykres 4 przedstawia strukturę wiekową zgonów w 2004 roku. W czasach obecnych procentowy udział zgonów niemowląt i dzieci w ogólnej liczbie zgonów wynosi około 1%, a najliczniejszą grupę stanowią osoby, zmarłe w podeszłym wieku (co wydaje się być stwierdzeniem trywialnym jako że świadomość tego faktu jest powszechna).
Wykres
5 przedstawia średnią długość życia w analizowanej parafii na
przestrzeni XIX wieku z podziałem według płci. Widać na nim, że
średnia długość życia (zaznaczona grubą czarna linią) także
się obniżała w ciągu tamtego stulecia – od 26 lat na początku
wieku do 19 lat przy jego końcu. W województwie pomorskim
średnia długość życia, obliczona dla roku 2004 taką samą
metodą jak długość życia mieszkańców Starogardu
Gdańskiego w XIX wieku (średni wiek w chwili zgonu) wynosi :
mężczyźni 65,2 lata , kobiety 72,6 lat.