10 stycznia 2015 -styczniowe spotkanie członków PTG-wykład n/t neografii gotyckiej członka PTG Arkadiusza Wełniaka

Kolejne, styczniowe spotkanie członków naszego towarzystwa, było poświęcone neografii gotyckiej. Temat „Problematyka neografii z perspektywy badań genealogicznych na Pomorzu Gdańskim” przestawił Arkadiusz Wełniak. Temat interesujący zwłaszcza dla osób, które zetknęły się z pismem, potocznie nazywanym gotykiem, trudnym do odczytania, nawet przez osoby znające język niemiecki, bo w tym przypadku znajomość tego języka jest konieczna. Trzeba tu zaznaczyć, że nawet studenci germanistyki nie są odpowiednio przygotowywani do odczytywania pisma, które stało się historią. Inaczej jest w Niemczech, tam dla genealogów prowadzi się kursy ułatwiające  zrozumienie dokumentów z przeszłości.

Pierwsza część spotkania była poświęcona różnym stylom pojawiającym się trakcie rozwoju pisma od tekstury i rotundy do stylu sutterliner

Przykłady  pisma do XIX wieku niżej:

                Powyższe przykłady świadczą o tym, że w miarę rozwoju pisma i druku, pojawiały się różne jego style, Od XVI i w XVII wieku starano się usystematyzować zasady gramatyki i ortografii, interpunkcja pojawiła się znacznie później. Dla genealogów najbardziej interesujące jest pismo odręczne – kursywa (kurenta), która także ewoluowała – znamy 3 rodzaje kursywy. Z czasem litery pisane oddzielnie, bez połączenia ich w wyrazy, zaczęto łączyć, obrazują to umieszczone niżej przykłady. Ustalono wzór pisma Ostatnia zmiana nastąpiła w 1915 roku. Autorem wzoru pisma był Ludwik Sutterlin (1865-1919). Cechą charakterystyczną jego stylu było wyostrzenie liter i pominięcie wszystkich dotychczasowych „zawijasów”. W 1930 roku styl sutterliner wprowadzono jako obowiązujący wzór pisma na polecenie Hitlera.  Wspomniany styl przetrwał do 1941 roku.

Jeśli chodzi o dokumenty wychodzące z kancelarii dworskich, czy biskupich, można się spodziewać pisma starannego, im mniejsza była wartość dokumentu, tym jest ono dziś trudniejsze do odczytania.  Umieszczone niżej przykłady pochodzą z ksiąg parafialnych. Warto też zwrócić uwagę na skrótowce stosowane w zapisach.

Praktyczne wskazówki dla osób, które mają do czynienia z zapisami w języku niemieckim sprzed 1941 roku. Należy zacząć od ustalenia epoki, z której pochodzi pismo. Rozpoznać charakterystyczne cechy pisowni osoby sporządzającej dokument, w przypadku kiedy ma się do czynienia z sutterlinerem, zwrócić uwagę na  podobieństwo liter spowodowane ich wyostrzeniem, umieć rozszyfrować skróty i pamiętać o tym, że osoba pisząca mogła mieszać style.

W drugiej części spotkania Mariusz Momont, który zajmuje się szkolnictwem polskim w II Rzeczpospolitej (do roku 1939), przedstawił owoce swoich poszukiwań  z uwzględnieniem szkolnictwa  na Pomorzu (woj. pomorskie II RP).

Jego zbiory, o których mówił już wcześniej,  bogacą się o nowe fotografie i świadectwa szkolne, poszerza się też wiedza o osobach, które widnieją na zdjęciach. Temat jest wciąż otwarty.

Na przykład - w 1930 roku w województwie pomorskim było około 1200 szkół powszechnych. (Zakres pracy nie ogranicza się do tych szkół (szkoły powszechne, średnie, zawodowe, wyższe).

Celem Mariusza jest sporządzenie bazy nauczycieli i uczniów. W 1924 roku opublikowany został pierwszy spis nauczycieli szkół średnich i wyższych dla całej odrodzonej Rzeczpospolitej, a dwa lata później wydano następny tom. Temat wymaga uzupełnienia, nie tylko o nazwiska i daty, ale także o przebieg kariery poszczególnych nauczycieli, wykaz miejscowości w jakich kolejno pracowali, rodzaju szkół (klasy zgodne z rocznikiem, albo łączone), liczba dzieci w klasach i języki nauczania. W związku z tym Mariusz wystąpił z apelem do członków towarzystwa o udostępnienie skanów posiadanych zdjęć (zdjęć uczniów i grupowych zdjęć szkolnych) i świadectw szkolnych  i jeśli to możliwe o informacje dotyczące osób na zdjęciach.  

Zdjęcia powinny zostać zeskanowane w rozdzielczości min. 600dpi (im większą tym lepsza), skany innych dokumentów w rozdzielczości max.300 dpi.

Adres e-mailowy Mariusza mark65@poczta.onet.pl

Irena Kucz

Skany dotyczące tematu neografii  ze zbiorów Arkadiusza Wolniaka

zdjęcia Mariusz Momont