Świąteczne spotkanie członków Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego

      W związku ze zbliżającymi się Świętami Bożego Narodzenia, grudniowe zebranie członków naszego towarzystwa (14.XII) miało uroczysty charakter. Było to spotkanie opłatkowe, obfitujące w  szczere życzenia dotyczące nas osobiście i dalszej współpracy w ramach Towarzystwa.

Drugą część spotkania stanowił wykład członka naszego Towarzystwa, Arkadiusza Wełniaka, p.t.„Źródła archiwalne tzw. uzupełniające w badaniach genealogicznych”. Wykład był bardzo rzeczowy, świetnie przygotowany od strony merytorycznej i  bogaty w przykłady ilustrowane zdjęciami archiwaliów.

 

     Prelegent wskazał źródła, które mogą być uzupełnieniem wiedzy genealogicznej czerpanej z ksiąg metrykalnych i ksiąg stanu cywilnego, a nieraz jedynym źródłem, kiedy księgi parafialne, w całości, albo częściowo, uległy zniszczeniu.

 

Są to:

1.       Kartoteki i rejestry meldunkowe

2.       Rejestry własnościowe

księgi i akta gruntowe

akta katastralne i recesy uwłaszczeniowe

tabele prestacyjne

3.       Akta notarialne

4.        Akta szkolne

Kiedy zaczynamy swoją przygodę z genealogią, bazujemy na księgach parafialnych i zapisach z USC, jeśli nawet podejrzewamy, że istnieją jakieś dokumenty dotyczące naszych przodków, nie zawsze wiemy, jaki i gdzie ich szukać. Na grudniowym spotkaniu dostaliśmy wiele wskazówek, ponieważ wszystkie źródła wymienione w punktach, zostały szczegółowo omówione ze wskazaniem, jak je odnaleźć w zespołach archiwalnych. Przykłady użyte dla potrzeb prelekcji dotyczyły dokumentów pochodzących z zasobów archiwów państwowych w Gdańsku, Malborku, Olsztynie, Toruniu i Bydgoszczy, związanych z obszarem dawnych Prus Wschodnich i Zachodnich.

 Chyba wszystkich zaskoczył fakt, że księgi hipoteczne mają tak długą tradycję, kiedy zobaczyliśmy na ekranie „Schreinskarte” – wykaz nieruchomości miejskich St. Apostel – Kolonia z 1186 roku (Archiwum w Kolonii) i inne, późniejsze, takie jak fragment księgi wieczystej (kupieckiej) dla miasta Remseck z połowy XVII wieku (Archiwum w Remseck), albo stronę Księgi dziedziczeń (Erbbuch) dóbr miejskich Gdańska (Przebrno-Piaski) z 1642 roku (Archiwum w Gdańsku), czy nazwiska właścicieli „Nehrungen Gutter” dóbr na Mierzei Wiślanej z lat 1616-1749 (Archiwum w Gdańsku).

 

"Schreinskarte" Wykaz nieruchomości miejskich St.Apostel-Kolonia z 1186 roku.

                        Rheinsches Bildarchiv Köln, Aufnahme-Nr.RBA 055204

 

 

    To kilka przykładów z wielu omówionych podczas spotkania. Dla nas ważna jest m.in. informacja, że niektóre dokumenty z XVIII i pierwszej połowy XIX wieku są nierzadko dwujęzyczne, polsko – niemieckie,  co wynikało z faktu, że część rodzin m.in. na Powiślu Sztumskim czy na Kociewiu nie znała  języka niemieckiego

    W poszukiwaniach mamy do dyspozycji akta o różnych niemieckich nazwach, ale dotyczące tego samego tematu – własności: Księgi gruntowe (Hipotheken-Buch i Grundbuch), Akta Gruntowe (Grund- Akten, Akta Hypothekaria, Beilage Uffen, Grund-Uffen, Grund Und Beilage-Acten, Hypotheken-Akten). Plusem tych akt są zawarte w nich dodatkowe informacje. Przykład z księgi gruntowej znajdujące się w archiwum w Malborku. Od 1798 r. właścicielem dóbr myszewskich był Nicolaus Dieck. Wymieniono też jego żonę Marię z domu Peters i spadkobierców – Córkę Margaretę Dieck, która w 1800 roku poślubiła Gustawa Haydebrechta. W takich aktach można znaleźć to, czego nie znaleźliśmy w brakujących rocznikach ksiąg parafialnych – informacje o rodzicach, dzieciach  i miejscach ich zamieszkania dzieci. Inny podany przykład dotyczył nazwiska Schreiber. Punktem wyjścia była posiadana  wiedza o tym, że Stanisław S. urodził się w 1901 roku, zmarł w 1944 i że był najmłodszym synem, Franciszka Ksawerego Dzięki zapisom w księdze gruntowej, osoba poszukująca jego przodków poznała imiona, daty urodzenia i zgonów, ojca Stanisława, dziadków pra i prapradziadków, a także ich żon.

 

 

Właściciele "Nehrungen Güter" dóbr na Mierzei Wiślanej( Skowronki,Przebrno,Piaski-Nowa Karczma, Narmehln 1616-1749)

      Erbbuch Nehrungsche Teritorii der Stadt Danzig, Staatsarchiv Danzig, 300.2

               Do dokumentów pomocnych w poszukiwaniach genealogicznych należą akta nadania własności, akta spadkowe,  umowy spadkowe, zapisy testamentowe, umowy dziedziczenia, kontrakty kupna oraz akty lub odpisy aktów ślubów i zgonów zachowane jako załącznik w aktach gruntowych i w umowach spadkowych i akta budowlane - wszystko to jest do naszej dyspozycji. Jako przykłady inwentarzy archiwalnych prelegent wskazał m.in. bazę IZA w której został zamieszczony inwentarz archiwalny Wydziału Ksiąg Gruntowych w Ełku, Indeks (Archiwum w Suwałkach). Dalej ukazano inwentarz Sądu w Skarszewach z indeksem dla wsi Więckowy (Archiwum w Gdańsku) i wyciąg z  inwentarza archiwalnego Wydziału Hipotecznego Sądu w Gdańsku (1772-) 1879-1944 (Archiwum w Gdańsku).

                Innym, ważnym źródłem pomocnym w poszukiwaniach genealogicznych jest Kataster Fryderycjański 1772/1773. Kataster objął tereny ziem polskich zabranych po pierwszym rozbiorze. Na wsie i nałożono jednolity podatek gruntowy. Wysokość podatku zależała od dochodu. Zanim przystąpiono do ściągania podatków, specjalnie utworzona komisja sporządziła dokładny raport mówiący o powierzchni areałów, ilości zwierząt domowych, stanu gospodarstw i ilości osób zamieszkujących dane gospodarstwo. Sporządzono dokładne mapy. Wcześniej zastosowano ten system w Prusach Wschodnich.

 

 

                            Kataster,Pierworys mapy katastralnej dla obwodu Krzewsk

                                 Amtsgericht Marienburg, Staatsarchiv Marienburg

 

Aby skorzystać z informacji , które zawiera kataster należy wejść na stronę internetową http://www.odessa3.org/collections/land/wprussia/ Niestety link ten działa tylko poprzez wyszukiwarkę np. google .

Tam znajdziemy nazwiska właścicieli i nr sygnatury, pod którą znajdują się informacje dotyczące tego nazwiska – stanu posiadania i rodziny. Oryginały spisów katastralnych znajdują się m.in. w archiwum w Marburgu.

 

 

Tekst Irena Kucz

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Arkadiusza Wełniaka