Parafie Krajny - wykaz miejscowości

  Prowadząc poszukiwania genealogiczne niejednokrotnie zdarza się nam wędrować po różnych rejonach kraju. Przez bardzo długi czas w kręgu moich zainteresowań znajdowało się Kociewie. W pewnym momencie moje poszukiwania przesunęły się bardzo na zachód Polski. To wówczas wkroczyłam w poszukiwania na Krajnie.

Dla każdego, kto zaczyna poszukiwania w nowym regionie problemem jest przynależność miejscowości do konkretnych parafii. Bardzo pomocny w tym względzie jest Katalog Zasobów Metrykalnych stworzony przez Staszka Pieniążka (http://parafie.genealodzy.pl/). Dla mnie niestety informacje tam zawarte były za „późne”. Szukałam informacji, z okresu do XVIII wieku.

Zaczęłam szukać w dostępnej literaturze przedmiotu  i tak natrafiłam na Osadnictwo historyczne Krajny w XVI-XVIII wieku, autorstwa Przemysława Szafrana. To właśnie stamtąd pochodzą informacje, które przedstawione zostały poniżej.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bługowo – parafia od 1445. W 1744 było filią parafii w Łobżenicy:

Bługowo (Seehof), Kunowo (Kunau), Podróżna (Podrusen)[do 1744], Tłukomy (Grosselsingen)[do 1744]

Buczek Wielki – parafia powstała pomiędzy 1581 a 1618. W 1581 roku Buczek Wielki należał do parafii w Zakrzewie:

Batorowo (Battrow),     Buczek Mały (Klein Butzig),        Buczek Wielki (Gross Butzig), Buka=Nowawieś (Böck), Czyżkowo=Szyszkowo (Ziskau), Debrzno Wieś (Dobrin), Huta (Hütte), Kapa=Nowawieś=Trudna (Kappa), Stare Gronowo (Grunau) [od 1766]

Brzostowo – pierwsza wzmianka o parafii w 1484 roku, w XVI przeniesiono ją do Miasteczka:

Borzątkowo, Golowasz [koło Grabionny, istniało do 1567]

Dębno – w 1653 istnieją tylko ruiny kościołą, od 1766 parafia w Dźwiersznie:

Broniewo (Mathildenmühle),   Dębno (Herreneichen)

Dębowo – pierwsza wzmianka o parafii w 1374 roku:

Dębionek (Benkenau),Dębowo (Amfluss), Małocin (Waltershausen), Siekierowo (Ernsthausen), Śmielin (Schmellen), Wybitowo (Wiebeforst), Wymysłowo

Drzewianowo – w czasie wojny szwedzkiej w połowie XVII wieku kościół został spalony, Dębowo weszło w skład pafarii w Mroczy:

Drążno (Drenzen) [do 1766],     Drzewianowo (Hohenwalde) [do 1766], Słupowo (Schlaufensee) [do 1766], Słupówko (Wiesengrund) [do 1766]

Dźwierszno – pierwsza wzmianko o parafii w 1426 roku:

Biegodzin (Biegedorf), Dziegciarnia (Saxaren), Dźwierszno (Dreidorf), Dźwierszno Małe=Mała Wieś (Kleindreidorf), Dźwierszno Wielkie=Wielka Wieś (Grossdreidorf), Guzowatki [koło Izdebek, istniało jeszcze w 1578], Izdebki (Eichenrode), Topola (Töpeln), Witrogoszcz (Güntergost), Zawada (Töppelmühle)    

Gleśno – pierwsza wzianka o parafii pochodzi z 1418 roku:

Dąbki (Dombke, Domke), Dąbrówka (Bergdamerau), Dubelno (Dubelnau)=Turno, Gleśno (Glessen), Koscierzyn Wielki (Carlsbach) [połowa wsi], Kraczki (Kratzke), Liszkówko (Jobshöhe), Radzicz (Hermannsdorf) [połowa wsi], Rudki (Johannismühle)

Głupczyn – parafię erygowano w 1588 roku:

Dolnik (Wittenburg), Gacki=Rogownica (Rogownitz), Maryniec (Gatzke, Marienwalde), Głupczyn=Ropczyno, Paruszka (Treuenheide), Rogownica (Rogownitz), Sokolna (Sokollnow), Stare (Stahren)

Gromadno – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku:Dobrzeniewo (Dobbertin) [od 1653], Falmierowo (Charlottenburg), Gromadno (Schwabensee), Gruszka=Kruszka (Schönrode), Kijaszkowo (Wolfshagen), Klawek (Klafke), Koscierzyn Wielki (Carlsbach) [połowa wsi], Szczerbin (Scherben), Szczerbinek [po 1578 brak wzmianek], Tłukomy (Grosselsingen)[od 1744]

Kamień Krajeński – w 1360 roku lokacja miasta i prawdopodbnie erekcja parafii:

Kamień Krajeński (Kamin), Mała Cerekwica (Kleinzirkwitz), Płotki=Płocisz (Plötzig), Witkowo (Wittkau), Witkówko

Komierowo – w 1511 parafia, w 1617 filia parafii w Sęólnie a w 1653 filia w Wałdowie. Od 1766 należy do parafii w Wałdowie:

Komierowo (Wallbusch) [do 1766], Obodowo (Obendorf) [do 1766]

Kosztowo – w 1372 wzmianka o parafii:

Dobrzeniewo (Dobbertin) [do 1653], Jeziorki Kosztowskie (Schönsee), Kosztowo (Friedrichshöhe), Nieżychowo (Seeheim), Nieżychówko (Waldheim)

Krajenka – pierwsza wzmianka o parafii w 1511 roku:

Hamer=Żelaźnica=Hamer Żelazny Grudzińskich=Smolanka, Krajenka (Krojanke), Leśnik (Lessendorf), Osówko (Espenhagen), Podróżna (Podrusen)[od 1744], Śmiardowo Krajeńskie (Schmirtenau), Tarnowski Młyn (Tarnowker Mühle), Tarnówka (Tarnowke), Węgierce=Węgorz (Wengerz), Zalesie=Piczyno (Petzin, Alt Petzin)

Krostkowo – pierwsza wzmianka z roku 1511:

Białośliwie (Weissenhöhe), Dębówko (Eichenhagen), Kocik (Kociegmühle, Königmühle), Komorowo (Wilhelmseichen), Krostkowo (Freimark), Piecewo (Petzewo, Deutsch-Fier), Pobórka Wielka (Burken, Poburke), Rzęskowo (Renshof), Wydor (Wiedermühle), Wymysłowo (Wisslau)

Luchowo – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku. Parafia została przeniesona do Łobżenicy:

Luchowo (Buchen) [do 1766]

Lutowo – pierwsza wzmianka z 1511 roku. W 1615 jest filią parafii w Komierowie:

Lutówko=Lolowo Stare (Lutau), Lutowo (Grosslutau)

Łąsko Wielkie – w 1358 pierwsza wzmianka o parafii, od 1766 w parafii w Wierzchucinie Królewskim:

Łąsko Małe (Lanzhuben) [do 1766], Łąsko Wielkie (Lenzhagen) [do 1766]

Łobżenica – Według tablicy w kościele miał on powstać w 1141 roku, jednak pierwsza pewna wzmianka pochodzi z 1475 roku:

Koscierzyn Mały=Mała Koscierzyna (Schönfelde), Liszkowo (Witzleben), Luchowo (Buchen) [od 1766], Łobżenica (Lobsens), Piesna (Lindertal) [od 1766], Rataje (Stirumshof), Trzeboń (Ferguson)

Mąkowarsko – parafia powstała po 1328 roku:

Dziewno (Dieden), Dziedzinek (Diedeneck), Hamer (Hammermühle), Kadzionka (Entenpfuhl), Lucim (Lugfelde), Łakomowo (Lakenhof), Mąkowarsko (Mönkenwerth)

Miasteczko - dopiero pod koniec XVI w było siedzibą parafii przeniesionej z Brzostowa, obszar parafialny nie uległ zmianie:

Brzostowo (Arnshöh), Grabionna (Kaiserswalde), Grabowno (Waldgrabau), Miasteczko (Friedheim), Okaliniec (Amalienhof), Rzadkowo (Ebenfeld), Wolsko

Morzewo - parafia od 1612:

Byszki (Bischke), Dziembowo, Morzewo

Mościska – pierwsza wzmianka o parafii z 1479 roku, w 1617 filia parafii w Wysokiej. W 1695 spalono kościół. Od 1766 parafia w Wysokiej:

Mościska (Moschütz)

Mrocza – możliwe, że przy lokacji miasta w 1393 roku utworzono parafię. Pierwsza wzmianka o proboszczu z 1428 roku:

Chwałka Młyn (Schwalkmühle, Chwalke Mühle), Drążno (Drenzen) [od 1766], Drążonek, Drzewianowo (Hohenwalde) [od 1766], Konstantowo (Klarashöh), Kosowo (Lindenburg) [od 1766], Koszonów [wzmiankowane w 1533], Krukowo (Baumgarten) [od 1766], Krukówko (Herzfelde) [od 1766], Łukowiec (Bachwitz), Mrocza (Immenheim), Słupowo (Schlaufensee) [od 1766], Słupówko (Wiesengrund) [od 1766], Wyrza (Friedrichsberg) [od 1766]

Nakło – pierwsza wzmianka o parafii z 1109 roku:

Bielawy, Chrząstowo (Grenheim), Karnowo (Wertheim), Karnówko (Altlinden), Konotopia [koło Trzeciewnicy, po 1576 brak wzmianek], Koziagóra (Ziegenberg, Ambach), Lubaszcz (Lubast), Nakło (Nakel), Olszewka (Erlau), Trzeciewnica=Cietrzewnica (Hohenberg)

Orle – w latach 1442 – 1452 pozwtała parafia, w latach 1617 – 1653 kaplica filii w Zabartowie. W 1744 są tylko ruiny kościoła, od 1766 parafia w Zabartowie:

Orle (Adelersgrund) [do 1617]

Pruszcz – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku:

Bagienica (Bagnitz), Kamienica (Kamnitz), Motyl (Mottelmühl, Motillamühle), Pieńkowo (Finkau), Pruszcz (Prust), Wielka Kolonia [1653]

Radawnica – w latach 1618 – 1653 filia w Złotowie, od 1726 samodzielna parafia:Downica (Adl. Landeck) [do 1766 w paraf. Lędyczek], Kamień (Hohenfier), Krzywa Struga=Krzywa Wieś (Krummfliess), Nowy Dwór (Neuhof), Radawnica (Radawnitz) [od 1766]           

Runowo Krajeńskie – kościół powstał w 1606, erygowno go w 1622:

Borzyszkowo (Waldungen), Runowo Krajeńskie (Ruhnau), Runowko [po 1572 nie występuje], Zgniłka (Gnilke)            

Sadki – pierwsza wzmianka o parafii z 1411 roku:

Mrozowo (Mörshof), Mrozówko, Radzicz (Hermannsdorf) [połowa wsi], Radziczek=Krotoski [w 1578, po 1653 prawdopodonie zlała się z Radziczem], Sadki (Schlossberg), Sadkowski Młyn (Paulsmühle), Samostrzel (Walden), Słojek (Schleikermühle), Żelazno (Schellhof)

Samsieczno – pierwsza wzmianka o kościele z 1374 roku, pierwsza wzmianka o proboszczu z 1455 roku:

Ostrowo (Grünhausen) [do 1766], Samosieczno (Hauensee) [do 1766]

Sępólno Krajeńskie – pierwsza wzmianka o parafii z 1359 – 1360 roku przy okazji informacji o mieście:

Drozdowo, Dziechowo (Sechau), Niechorz (Nichors, Neuhorst), Piaseczno (Petznik), Sępólno Krajeńskie (Zempelburg), Sikorz (Schönhorst), Świdwie (Schwiede), Trzciany (Zahn), Wiśniewa (Gross Wisniewke, Kirschwiesen), Wysoka (Hohenfelde), Zboże (Grünlinde

Skic – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku. Od 1617 filia parafii w Słąwianowie, od 1766 parafia w Sławianowie:

Rudna (Ruden) [do 1766], Skic (Kietz) [do 1766]              

Sławianowo – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku:

Buntowo (Seefelde), Kleszczyna (Kleschin), Piesna (Lindertal) [do 1766], Rudna (Ruden) [od 1766], Skic (Kietz) [od 1766], Sławianowo (Wilhelmshof)

Stare Gronowo – pierwsza wzmianka o parafii z 1578 roku, od 1766 należy do parafii w Buczku Wielkim:

Stare Gronowo (Grunau) [do 1766]

Sypniewo – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku. W XVI wieku kościół zajęli bracie czescy, jednak na pewno od 1604 jest znowu parafią:

Iłowo (Ihlau), Jazdrowo (Hirschhagen), Lubcza (Luppsee), Łukowo (Siebensee), Młoty (Hammermühle), Radońsk (Waldraden), Stebionek (Stebenke), Sypniewko [po 1558 brak wzmianek], Sypniewo (Wilckenwalde)

Ślesin – parafia nie posiada dokumentu erekcyjnego, prawdopodonie istniała już od XIII wieku:

Bogacin (Reichenhuben), Gliszcz (Grenzdorf), Goncarzewy (Güntersfeld), Gumnowice (Gummenhof, Gummnowitz), Kuchary=Suchary (Suchenheim), Ostrowo (Grünhausen) [od 1766],     Samosieczno (Hauensee) [od 1766], Samosieczynek (Mariensee)

Śmiłowo – pierwsza wzmianak o parafii z 1511 roku:

Brodna (Brodden), Ciosek (Kosemühl), Głomia=Skórka (Schönfeld), Gonie (Gönne), Ozar=Jachna (Dürremühle, Dröge-Mühle), Jaracz, Jeziorki (Stüsselsdorf), Kaczory (Erpel), Plecemin (Plötzmin), Płotki=Płociska (Plöttke), Śmiłowo (Schmilau), Zelgniewo (Selgenau)

Wałdowo – pierwsza wzmianka o parafii z 1359 roku:

Borówki (Borowken, Burau, Kr. Zempelburg), Dębiny=Obodówka (Eichfelde)=Polko, Karczewko [istniało jeszcze w XVIII w.], Komierowo (Wallbusch) [od 1766], Komierówko (Kleinwallbusch), Mała Kolonia [od 1766], Myśle=Myślawy=Myśle [w 1591 zarośnięte], Obodowo (Obendorf) [od 1766], Przepałkowo=Zempelkowo (Zempelfeld), Skarpa (Scharfenhof) [od 1766], Tobółka, Wałdowo (Dorfwaldau), Wałdówko (Hofwaldau), Wielka Kolonia [od 1725], Wilkowo (Wulfsiedel), Włościborek (Kleinlossburg), Włościborz (Grosslossburg), Zalesie (Saalesch)   

Wąwelno – pierwsza wzmianka o parafii z 1374 roku:

Firlejewo=folwark Ostrówek [1713-66] (Schönweiher), Jaszkowo (Buchheim), Mierucin (Falkental), Ostrówek (Schönweiher), Skoraczewko (Klein Skoraczewo), Skoraczewo (Wiesental), Sośno (Sassenau), Tonin (Grosstonen), Toninek (Kleintonen), Tuszkowo (Bischofstal), Wąwelno (Lindenwald)

Wielka Kolonia – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku, w 1617 filią parafii z Zalesiu, w 1653 fialia parafii w Pruszczu, od 1725 filia w Wałdowie, od 1766 parafia w Wałdowie:

Mała Kolonia [do 1766], Wielka Kolonia [do 1766]

Wielowicz – pierwsza wzmianak o parafii z 1511 roku, od 1617 fialia parafii w Wąwelnie, od 1653 filia parafii w Więcborku. Od 1766 parafia w Więcborku:

Wielowicz (Wöllwitz) [do 1766]

Wierzchucin Królewski – pierwsza wzmianka o parafii z 1374 roku:

Huta=Świnarzewo (Wallhütte), Krąpiewo (Rohrbeck), Łąsko Małe (Lanzhuben) [od 1766], Łąsko Wielkie (Lenzhagen) [od 1766], Osie (Markwall), Popielewo (Fünfeichen), Wierzchucin Królewski (Wiershütten), Wilcze (Wilsche), Wiskitno (Steinmeiler)    

Więcbork – pierwsza wzmianka o parafii z 1405 roku:

Dębowiec (Dreiechen), Jastrzębiec (Jastremken, Habichtsmühle), Klotzbudy=Roztoki (Klotzbuden, Klotzdorf), Lipowe Budy=Płosków (Lindebuden), Młynki (Mühlenkawel), Tobólka=Nietobyle (Tobolke, Langereihe), Nowy Dwór (Waldeneuhof), Pęperzyn (Pempers), Płosków=Lindorff (Lindebuden), Rogalin (Hornbergen), Roztoki (Klotzbuden, Klotzdorf), Starzykowo [1553 – 1561 opuszczona], Suchorączek, Śmiłowo (Schmelwiese), Tobółka=Nietobyle (Tobolke), Wielowicz (Wöllwitz) [od 1766], Wielowiczek (Kleinwöllwitz), Więcbork (Vandsburg), Witunia (Wittun), Zakrzewek (Seemark Kr. Zempelburg),

Wyrza – pierwsza wzmianka o parafii w 1404, w 1617 roku filia parafii w Mroczach. W roku 1653 istnieją tylko ruiny kościoła:

Janowo (Eduardshausen), Kosowo (Lindenburg) [do 1766], Krukowo (Baumgarten) [do 1766], Krókówko (Herzfelde) [do 1766], Wyrza (Friedrichsberg) [do 1766]

Wyrzysk – pierwsza wzmiana o parafii z 1440 roku:

Osiek n/Notecią (Netztal), Ostrówek (Schönwerder), Pracz (Wiesenau), Wyrzysk (Wirsitz), Wyrzyska Wieś

Wysoka – pierwsza wzmianka o mieście z 1521 roku:

Bądecz (Kollin), Czaja (Heinrichsfelde), Kostrzynek ( Küstrinchen), Młotkowo (Kaisersdorf), Pobórka Mała (Schönheim), Rudna (Ruhden), Sitowiec [wzmiankowane w 1585], Wycoczka (Julienfelde), Wysoka (Weisseck), Wysoka Mała (Kleinweisseck)

Zabartowo – pierwsza wzmianak o parafii z 1391 roku:

Białowieża (Weissturm), Czarmuń (Hohensee), Jeziorki Zabartowskie (Seetal), Nowy Młyn (Neue Mühle), Orle (Adelersgrund), Rościmin (Rosmin), Sitno (Schüttenau), Wiele (Weilensee), Witosław (Veitshof), Witosławek (Veitshof Vorwerk), Zabartowo (Bartenau)

Zakrzewo – pierwsz wzmianka o parafii pochodzi z 1511 roku:

Głomsk (Glumen), Górzna (Gursen), Grudna (Strassfort), Lipka (Linde), Łąkie (Lanken), Ossówko, Ostrogóra=Osowo (Aspenau), Prochy=Bruchownica=Piotró Gród (Proch), Potulice (Pottlitz), Radawnica (Radawnitz) [do 1766], Stara Wiśniewka=Wiśniewka (Lugetal), Stołuńsko (Stalunermühle), Wersk (Seedorf Grenzmark), Zakrzewo (Buschdorf)

Zalesie – pierwsza wzmianka o parafii z 1511 roku, w 1617 było filią parafii w Wielkiej Kolonii, od 1766 parafia Wałdowo:

Obodowo (Obendorf) [w r. 1580], Skarpa (Scharfenhof) [do 1766], Wielka Kolonia [1617], Zawada [po 1595 brak wzmianek]

Złotów – pierwsz wzmianka o parafii pochodzi z 1511 roku:

Blękwit (Blankwitt), Kełpin (Kölpin), Klukowo (Blankenfelde), Kujan, Pieczyn=Zalesie (Petzin), Stare Dzierzążno (Gresonse),Slawino, Stawnica (Stewnitz), Śmiardowo Złotowskie (Schmirdau), Święta (Schwente), Wąsosz (Wonzow), Złotów (Flatow)

Joanna Jendrzejewska

PS. Link do mapy z obszaru obejmującego parafie Krajny z zasobów portalu Archiwalne Mapy Pomorza Gdańskiego http://www.mapywig.org/m/German_maps/1870-1919/300K/Uebersichtskarte_von_Mitteleuropa_Bromberg.jpg

<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false" UnhideWhenUsed="false" N